Jöklarannsóknafélag Íslands Iceland Glaciological Society

2 weeks ago

❄️ Ný grein í Jökli, tímariti Jöklarannsóknafélags Íslands:

Samstarf Landsvirkjunar og Jarðvísindastofnunar Háskólans um jöklarannsóknir 1978 til 2022: Stiklað á stóru.

Samstarf Landsvirkjunar (LV) og jöklahóps Raunvísindastofnunar (RH) og síðar Jarðvísindastofnunar Háskólans (JH), hefur staðið í nærri fjóra áratugi, og á margan hátt lagt grunn að alhliða og sértækri þekkingu á jöklum Íslands, eðli þeirra, stærð og langtíma breytingum. Við upphaf þessa samstarfs um miðjan áttunda áratug 20. aldar var þekking á jöklum landsins mjög takmörkuð.

Flatarmál jöklanna var sæmilega þekkt en hæð þeirra og lögun síður og ísþykkt aðeins í stöku punktum frá því jarðsveiflumælingar höfðu verið gerðar um miðja 20. öld. Hæðarlínur á landakortum voru enn þær sömu og dregnar voru á kort Dana og Bandaríkjamanna skömmu fyrir og eftir seinni heimsstyrjöld. Fyrir ofan 1000 m hæð höfðu kortin reyndar aldrei sýnt annað en grófar ágiskanir um hæð og lögun yfirborðs. Jaðrar jöklanna höfðu þó öðru hvoru verið endurskoðaðir þegar kort voru endurprentuð, en þó sjaldan svo að greinilega kæmi fram frá hvaða tíma nýr jaðar væri. Eftir 1970 voru síðan gerð kort af blásporðum nokkurra skriðjökla með nákvæmum landmælingum, ýmist á vegum LV eða Raforkumálastjóra (síðar Orkustofnunar).

Umfangsmestu og best túlkuðu afkomumælingarnar um 1970 voru enn þær sem sænsk-íslenski leiðangurinn hafðu safnað á SA-Vatnajökli 1935 til 1937. Ef frá eru taldar ítarlegar mælingar á veðurþáttum og orkubúskap á Bægisárjökli sumurin 1967–8 (sjá greinar Helga Björnssonar í Jökli 1971 og 1972) og skráningu veðurþátta við borstað á Bárðarbungu 1972, höfðu nær engar veðurathuganir þá verið gerðar á jöklum. Stakar afkomumælingar voru þó til á Vatnajökli allt frá sjötta áratugnum, flestar unnar í ferðum Jöklarannsóknafélag Íslands (JÖRFI), einkum í Grímsvötnum, þó nær eingöngu af snjósöfnun að vetri, örfáar af sumarleysingu. Þannig voru gögn sem nota mætti til að meta stærð vatnasviða og afrennsli frá jöklum til jökulánna afar takmörkuð á sama tíma og aukin þörf var á upplýsingum um afrennsli frá jöklum, samhliða því sem fleiri og stærri virkjanir nýttu jökulvatn til rafmagnsframleiðslu. Úr þessum málum vildu virkjanaaðilar og tengdar stofnanir bæta (Landsvirkjun, RARIK, Skrifstofa Raforkumálastjóra, síðar Orkustofnun).

Greinina sem heild má lesa hér: jokull.jorfi.is/articles/jokull2022.72/jokull2022.72.087o.pdf

Fleiri greinar úr nýjasta hefti Jökuls auk eldra efnis má finna á www.jokull.jorfi.is ... See MoreSee Less

+5

Jöklarannsóknafélag Íslands Iceland Glaciological Society

2 weeks ago

❄️ Ný grein í Jökli, tímariti Jöklarannsóknafélags Íslands:

Afkoma íslenskra jökla 2021–2022

Jökulárið 2021–2022 var afkoma mæld á 123 stöðum á stærri jöklum landsins. Mælt var í 67 punktum á Vatnajökli (frá 1992), 20 punktum á Hofsjökli (frá 1988), 25 punktum á Langjökli (frá 1997), fjórum á Mýrdalsjökli (frá 2001), fimm í Tindfjöllum, og
tveimur á Eyjafjallajökli. Einnig voru þrír jöklar á Tröllaskaga mældir í 10–20 mælipunktum hver (mismargir mælipunktar á hverjum jökli). Afkoma hefur verið mæld frá árinu 2008 á Búrfellsjökli, en skemur annars staðar. Vetrarafkoma er metin með mælingu rúmmáls og massa kjarna í gegnum vetrarsnjóinn, en sumarafkoma útfrá aflestri á lengd stiku eða vírs sem
komið er fyrir í borholu að vori.

Um þessar mundir má líta svo á að nýtt jökulár hefjist um 1. október, enda eru þá fyrstu snjóar yfirleitt fallnir á jökla landsins. Oftast er nú farið til haustmælinga á leysingu um það leyti. Ákoma vetrarins er svo mæld í vorleiðöngrum um mánaðamótin apríl/maí.
Niðurstöður afkomumælinga eru yfirleitt gefnar upp sem meðalþykkt vatnslags á allan flöt viðkomandi jökuls.

Afkoma Vatnajökuls jökulárið 2021–2022 var lítillega neikvæð (-0,08 m vatnsgildis). Þetta er í fimmta skipti frá 2011 sem ársafkoma Vatnajökuls mælist nærri jafnvægi eða jákvæð (1. mynd). Þetta jökulár má að mestu rekja það til vetrarafkomu um 27% yfir meðaltali með vatnsgildi að jafnaði 2,05 m. Afkoma Hofsjökuls mældist -0.29 m (vatnsgildi) á jökulárinu 2021–2022 og var því einnig neikvæð. Afkoma Langjökuls á jökulárinu 2021–2022 var lítillega jákvæð (+0,05 m). Þetta er annað árið sem jákvæð afkoma mælist þau 26 ár sem liðin eru frá því mælingar hófust jökulárið 1996–1997. Auk Vatnajökuls, Hofsjökuls og Langjökuls voru gerðar mælingar á Mýrdalsjökli, Tindfjöllum, Eyjafjallajökli og Tröllaskaga.

Greininn gerir grein fyrir helstu niðurstöðum ársins en afkomugögn ásamt skilgreiningum á aðferðarfræði og hugtökum eru aðgengileg á vefsíðunni islenskirjoklar.is.

Greinina sem heild má lesa hér: jokull.jorfi.is/wp-content/uploads/2023/02/jokull2022.72.081.pdf

Fleiri greinar úr nýjasta hefti Jökuls auk eldra efnis má finna á www.jokull.jorfi.is ... See MoreSee Less

+4

Jöklarannsóknafélag Íslands Iceland Glaciological Society

3 weeks ago

❄️ Ný grein í Jökli, tímariti Jöklarannsóknafélags Íslands:

Jöklabreytingar 1930–1970, 1970–1995, 1995–2020 og 2020–2021

Samantekt: Sjálfboðaliðar félagsins fóru til sporðamælinga á haustmánuðum 2021. Alls bárust upplýsingar frá rúmlega 30 sporðamælistöðum. Langflestir sporðar hopa og er hörfunin mest á Tungnaárjökli og austanverðum Skeiðarárjökli þar sem hluti af sporðunum hefur losnað frá og hafa þeir hvor um sig styst um 400 m þar sem mælilínan liggur. Sporðlónin framan jöklanna valda erfiðleikum við mælingar eins og undanfarin ár.

Greinina sem heild má lesa hér: jokull.jorfi.is/library/?tsr=J%C3%B6klabreytingar&yr=2022&type=&tgid=&auth=370&tps_button=Search

Fleiri greinar úr nýjasta hefti Jökuls auk eldra efnis má finna á www.jokull.jorfi.is ... See MoreSee Less

+4